Wat is opgevallen, en in meerdere publicaties is bevestigd, is het feit dat het overgrote deel van de opgenomen Covid-19 patiënten zowel op de Intensive Cares als de gewone afdelingen uitingen hadden van het metabool syndroom of overgewicht. Tot wel 90%! Kennelijk beïnvloedt onze gezondheid in hoge mate onze weerbaarheid.
De reflex om een tweede golf te kunnen weerstaan is het bouwen van meer IC-capaciteit en het opleiden van meer zorgpersoneel. Een korte termijn oplossing en geenszins bedoeld om de weerstand van burgers te verbeteren. Het is alsof we molens bouwen om water weg te pompen zonder dijken te bouwen, om te voorkomen dat het land steeds weer overstroomt.
Het zou veel verstandiger zijn om deze wake-up call te gebruiken om heel hard aan een verbetering van onze leefstijl en leefomgeving te werken. Zonder overgewicht/metabool syndroom had de wereld er vandaag heel anders uit gezien. Bouw dijken in plaats van molens. Want het is niet de vraag of er in de toekomst een tweede soortgelijke infectie ons gaat bedreigen, maar wanneer dat zal zijn. Laten we ervoor zorgen dat onze gezondheid er dan veel beter uitziet en onze weerbaarheid is vergroot.
Vaccinatie en medicatie
De pandemie heeft ons laten zien dat we eigenlijk heel weinig weten van virussen en de manier waarop zij zich gedragen. Onze wetenschappelijke kennis laat zich niet makkelijk of niet snel genoeg vertalen in effectieve medicatie. Hetzelfde geldt ook voor de tijd die het vergt om de effectiviteit van bestaande medicatie goed in te schatten. De toegevoegde waarde van vaccins wordt niet betwist, maar we moeten ervan uit gaan dat een nieuw vaccin de nodige tijd vereist om te ontwikkelen. Naast vaccin- en medicatieontwikkeling is het dus van allergrootst belang om onze weerbaarheid ook op andere manieren te vergroten.
We herinneren ons allemaal Trump en chloroquine. Niet alleen Trump, maar ook de wetenschap laat in deze bijzondere omstandigheden zien dat ook zij gevoelig is voor de angst die de wereld voelt en de druk vanuit de maatschappij. Er is geen sprake van een eenduidig beleid, elk land vaart zijn eigen koers lijkt het vaak. Het geeft aan dat we veel niet weten en die onzekerheid is voelbaar in alle maatregelen die worden afgekondigd. Mondkapjes wel of niet, kinderen wel of niet besmettelijk, zonder klachten wel of niet besmettelijk, de wetenschappelijke artikelen spreken elkaar nogal eens tegen. Onder die omstandigheden regeert in mindere mate de bewijsvoering maar veeleer de eminentie. In dat geval is het nog belangrijker om volledig transparant te zijn over de keuzes. In de wetenschap zijn we gewend te beoordelen op zogenaamde ‘harde eindpunten’. We beoordelen niet op de hoogte van cholesterol, maar willen weten of een verhoogd cholesterol ook bijvoorbeeld meer hartinfarcten veroorzaakt. Pas dan kennen we een waarde toe aan een verhoogd cholesterol en niet eerder.
In de zomer van dit jaar zien we een duidelijke toename van infecties, waarbij de harde eindpunten (aantal mensen overleden of ernstig beloop met opnames in ziekenhuis) niet veranderen en zeer laag blijven. Toch zijn op dat moment het aantal infecties en niet de harde eindpunten leidend voor beleid. Ook de wetenschap wijkt soms af van haar uitgangspunten in deze bijzondere situatie. Juist dan is het essentieel om open en transparant te zijn over de keuzes en de motivatie. Zonder die transparantie kan het draagvlak in de bevolking langzaam verdwijnen. Dat is misschien nog wel belangrijker met de ontwikkeling van vaccins. Ook hier is duidelijkheid over de verwachtingen noodzakelijk, geef geen valse hoop en wees, meer dan ooit, volkomen transparant over bijwerkingen. Anders is ‘kudde immuniteit’ door vrijwillige vaccinatie, ondanks vaccins, straks toch nog ver te zoeken.
Arbeid en gezondheid
Die ‘kudde’ speelt niet alleen een rol bij immuniteit maar ook bij onze gezondheid. De Covid-19 maatregelen hebben laten zien hoe groot de waarde van werk in een gezonde en sociale omgeving is. Mensen blijken echt niet zonder de volledige sociale context te kunnen leven, waarvan werk een belangrijk onderdeel is.
Tegelijkertijd zien we een beweging waarin technologische ontwikkeling in deze Covid-19 tijd is ingezet om met minder personeel hetzelfde werk te doen. Alleen al het gebruik van digitale vormen van vergaderen betekent dat er meer tijd overblijft om andere werkzaamheden te doen. Nog los van allerlei andere initiatieven die nu versneld worden ingevoerd.
Covid-19 lockdowns hebben tevens laten zien hoe afhankelijk wij zijn van andere landen in de levering en fabricage van producten. Deze productie buiten het land van verkoop is vrijwel altijd ingegeven door winstmaximalisatie. Voor werkgelegenheid, milieu en zelfredzaamheid van landen is het echter funest. Weliswaar wordt de schatkist goed gevuld door geheven belastingen op goederen uit andere landen, maar daarmee is er geen werkgelegenheid gecreëerd.
Het zou veel beter zijn om te streven naar kleinschaligere, meer land of regio gebonden, sub-economieën. Waarbij als uitgangspunt wordt gekozen voor de productie/verbouw in het land van verkoop voor tenminste 70%. Tenzij het natuurlijk echt niet anders kan. Dat uitgangspunt zou ook kunnen gelden voor de voedselproductie en heeft zeker gevolgen voor Nederland. Nederland is een van de grootste landbouwexporteurs wereldwijd. Sierteelt, vlees, kippen, eieren, groente en fruit. We exporteren massaal en de verbouw van al die producten voor andere landen trekt een grote wissel op Nederland. Als we het principe van kleinschaligere economieën zouden toepassen, betekent het dat we geen landbouwproducten moeten exporteren, maar bedrijven en kennis. Waarbij de overheid de landbouw dient te helpen hun grote bedrijven op te splitsen in kleinere bedrijven verdeeld over meerdere landen. Met de huidige technologieën kunnen bedrijven makkelijker en beter dan vroeger op afstand worden gevolgd. Op die manier kunnen we tevens ons streven van een kenniseconomie veel beter vormen en uitdragen.
Natuurlijke weerbaarheid vergroten
De weerbaarheid, die we nu met vaccins en medicijnen versterken, kan echter veel duurzamer worden verbeterd door onze gezondheid te verbeteren. Het vergroten van die natuurlijke weerbaarheid is niet iets wat je even regelt met een rapport of een intentieverklaring. Daarvoor is een veel bredere visie op de toekomst van onze samenleving noodzakelijk. Als we een gezonde leefstijl als uitgangspunt nemen dan is er een aantal aspecten dat moet worden overwogen. Als je deze bevindingen publiceert, dan is de gekozen titel van de Synthese VTV- 20181 op z’n minst opmerkelijk te noemen: Een gezond vooruitzicht ……
Mensen hebben een universeel recht op een gezonde leefstijl en een gezonde leefomgeving. En die gezonde leefstijl dient niet alleen beschikbaar te zijn, maar ook voor iedereen gelijkelijk betaalbaar en toegankelijk. Verschillen zoals beschreven in bovenstaand rapport zijn, zeker in een rijk land als Nederland, onverteerbaar.
Voeding als medicijn is niet genoeg
Zoals uit alle rapporten duidelijk is geworden is het beroerd gesteld met onze voeding. Volgens de Voedsel Consumptie Peilingen van de laatste 20 jaar krijgt hooguit 10% van de burgers dagelijks voldoende groente en fruit binnen. Vis, noten en andere gezonde voeding is iets, maar niet veel beter. Voeding heeft de grootste waarde in preventieve zin. Neem vitamine C en scheurbuik. De vermoeidheid, spierpijn en zelfs de vaatontstekingen lossen snel op met extra vitamine C, maar eenmaal uitgevallen tanden groeien nooit meer terug. Hetzelfde geldt voor diabetes type 2. We komen pas in actie met leefstijladviezen als burgers patiënt zijn geworden. Terwijl schade aan vaten dan al heeft plaatsgevonden en niet meer makkelijk is terug te draaien. En dit terwijl we heel goed weten wat er moet gebeuren om te voorkomen dat het zover komt.
Wat wij vandaag doen, is vooral secundaire preventie, nadat de gezonde burger door een ongezonde leefstijl patiënt is geworden. Met vaak al blijvende restschade. Het is dus verstandiger om voeding ook nadrukkelijk vanuit een preventieve invalshoek in te zetten en te voorkomen dat er schade optreedt.
Het aanbod van groente en fruit is groot en net zo groot is het aanbod van andere leefstijl bevorderende producten. Dat is niet het probleem. Het vervelende is dat de prikkels in onze maatschappij niet gelijkgericht zijn met onze leefstijl bevorderende intenties en adviezen. Voedings- en gezondheidsdeskundigen kunnen veel zinvolle adviezen geven, maar als de verleiding in de maatschappij gericht is op een goedkope en ongezonde leefstijl is het onbegonnen werk.
Die tegengesteldheid moet verdwijnen, anders is elke interventie zinloos. Pas als de signalen van deskundigen en maatschappij gelijkgericht zijn, kunnen we ook daadwerkelijk gaan werken aan echte primaire preventie. Daarvoor is het onontbeerlijk dat de overheid ervoor zorgt dat die gelijk gerichtheid blijvend aanwezig is in onze maatschappij. Door verleiding en niet door dwingende maatregelen. Dat heeft ons nog nooit verder gebracht.
Overheid
En zo komen we aan bij de overheid, toekomstvisie en partijbelangen. Om uiteindelijk de weerbaarheid en onze gezondheid voor iedereen te verbeteren, is veel meer nodig dan een preventieakkoord. Veel meer dan goede bedoelingen en wat losse standpunten in een partijprogramma.
Er is een heldere visie op het Nederland van de toekomst noodzakelijk. Met daarbij de soms moeilijke keuzes. Maar vooral ook met perspectief voor de toekomst, voor iedereen. Een land met een rijkdom als Nederland kan meer halen uit haar mogelijkheden dan nu het geval is.
Partijprogramma’s zijn te vaak een opsomming van feiten en standpunten vooral gevoed door partij ideologie. Makkelijk aan de onderhandeltafel om een goede positie in een kabinet te verwerven, maar onvoldoende om de koers van een land duurzaam te veranderen. Wat mist is een toekomstvisie op ons land, die niet wordt gestuurd door partijbelangen, maar wordt gevoed vanuit realiteit en maatschappij en de belangen van alle burgers weegt. Met een overheid die vanuit die visie voor de kaders en juiste prikkels zorgt, maar verder op afstand blijft.
Want dat is nodig om te zorgen dat de kwaliteit en toegankelijkheid van gezondheid voor iedereen op een hoog niveau komt. Maak dat niet langer ondergeschikt aan politieke of financiële belangen.
Nivelleer de ongelijkheid die er nu is en verbeter voor iedereen de leefomstandigheden. Waarbij vooral de kansenongelijkheid op toegang tot gezondheid moet nivelleren. Zorg dat iedereen, arm of rijk, hetzelfde doosje frambozen voor een halve euro kan kopen. En de pizza euroknaller wordt misschien wel een 10 euroknaller. Een lage prijs zou voor alle voorzieningen en producten moeten gelden, die bijdragen aan onze gezondheid en waarvan we de effecten ook kunnen vaststellen. Dat geldt dus ook voor gelijke kansen op o.a. onderwijs, werk, huisvesting en toegang tot data.
Verleid burgers door ervoor te zorgen dat hun koopdracht, door het maken van de gezonde keuzes, toeneemt. Los van directe koopkrachtverbetering ontstaan er, door die gelijke toegang tot gezondheid, op de langere termijn ook betere kansen op een goede baan en betere kansen op gezondheid. Wat zich geleidelijk zal vertalen in een beter inkomen en een zekere nivellering van inkomens, mits burgers die kansen ook willen benutten. Door op voorhand inkomens te nivelleren wordt het maken van de gezonde keuzes op geen enkele wijze gestimuleerd of gegarandeerd. Uiteindelijk kunnen gelijke kansen op gezondheid leiden tot een gezondere en welvarendere samenleving.
En dat geldt evenzo voor leefomstandigheden die burgers veel minder kunnen beïnvloeden. Zorg dat bedrijven vanuit hetzelfde principe worden gestimuleerd om de juiste keuze te maken. Bedrijven kunnen de winst uit onderneming vergroten door te zorgen dat hun producten het milieu en onze leefomgeving ondersteunen en verbeteren. Ondersteun die bedrijven en beloon ze voor die inspanningen.
Door gezondheid van burgers centraal te stellen in beleidskeuzes zullen de leefomstandigheden van mensen verbeteren, waarbij veel van deze keuzes tevens een positief effect zullen hebben op onze natuurlijke omgeving.
De tijd van vrijblijvende handel over politieke standpunten is voorbij
Het vergt lef om als politiek een duidelijke visie op onze toekomst te hebben. Kiezers zullen immers de politieke keuzes wegen langs die visie. Maar de tijd van vrijblijvende handel over politieke standpunten en partij-denken is voorbij.
Het Covid-19 virus heeft laten zien dat de marsroute van vandaag onherroepelijk richting de afgrond loopt. Van alle slechte gevolgen van de pandemie laat het ons ook een nieuwe en veel gezondere toekomstmogelijkheid zien. Dat is misschien het positieve uit alle ellende. Benut de huidige economische recessie door de weg vrij te maken voor een nieuw beleid met een maatschappij vol van ondernemerschap, maar wel met een gezondere toekomst en uitkomst.
Hopelijk gaan we ruimte geven aan mensen die al langer klaar staan om die nieuwe marsroute met nieuw leiderschap vorm te geven. Een route waarbij de gezondheid van de mens en zijn leefomgeving centraal staat.
